Aktualności

W kwietniu 2021 r. Kath Giles odkryła w północnej części Wyspy Man położonej na Morzu Irlandzkim skarb srebrnych monet i fragmentów biżuterii z epoki wikingów (793-1066). Jest to już trzecie ważne odkrycie na wyspie w ciągu ostatnich sześciu miesięcy i czwarte w trzyletniej karierze Kath Giles jako detektorystki. Znaleziska zgodnie z obowiązującymi na wyspie procedurami zostały oficjalnie uznane za skarby oraz zasiliły i tak już bogatą tutejszą kolekcję artefaktów pochodzącą z epoki wikingów zgromadzoną w Manx Museum w stołecznym Douglas.

Najnowszy skarb składa się z 87 srebrnych monet, 13 części srebrnych naramienników oraz srebra siekanego, czyli pociętych i pogiętych kawałków przedmiotów srebrnych. Jego rozpoznaniem zajęła się dr Kristin Bornholdt-Collins, niezależna badaczka i numizmatyk z New Hampshire w Stanach Zjednoczonych, która specjalizuje się w zagadnieniach ekonomicznych epoki wikingów na Wyspie Man i w obrębie Morza Irlandzkiego.

Potwierdziła ona wcześniejsze podejrzenia, że skarb zawiera monety wybite w Irlandii, Anglii, Niemczech i na samej Wyspie Man. Można bowiem na nich zobaczyć podobizny Knuta Wielkiego, króla Anglii, Danii i Norwegii, cesarza rzymskiego Ottona II oraz króla angielskiego Aethelreda II, który zarządził egzekucję wszystkich Duńczyków mieszkających w Anglii, o czym mogliście przeczytać już na naszym portalu. Ponadto na monetach irlandzkich i manx widnieje profil króla Sihtrica Olafssona zwanego Jedwabnobrodym, który władał Dublinem w latach 989-1036. Spora część monet tworzących skarb należy do typu „Hiberno-Manx”, którym to mianem określa się najwcześniejsze spośród dotychczas zarejestrowanych monet, jakie wybito na Wyspie Man. Przyjmuje się, że produkowano je przy użyciu jednej matrycy lub może ich zestawu, wykonanych w Dublinie, a następnie przywiezionych na wyspę około roku 1025. Służyła ona lub służył on jeszcze jakieś 40 lat.

Niektóre z odkrytych monet posiadają na rewersie wzór zwany „długim krzyżem” używany do przełamywania i krojenia monet, co odzwierciedla – jak się podejrzewa – elastyczny system płatności obowiązujący w epoce wikingów. W systemie tym wartość zależna była od wagi i czystości srebra, wskutek czego potrzebną do przeprowadzenia transakcji ilość srebra pozyskiwano, dzieląc wykonane z niego przedmioty, np. monety właśnie czy naramienniki, na mniejsze części. W związku z tym dr Kristin Bornholdt-Collins oczekuje, że zarówno monety, jak i kruszec, zawierają ponad 90% srebra, co powinny wykazać planowane badania.  

Jak mówi wspomniana badaczka: „Północny skarb jest czwartym skarbem monet z epoki wikingów odkrytym w ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat na Wyspie Man”. Według niej można w nim widzieć pewien rodzaj skarbonki, ponieważ jego zawartość kompletowano na przestrzeni kilku lat. Sam skarb zdeponowano w ziemi około 1035 r., co mogło być jednorazowym aktem w obliczu zagrożenia. Trudno jednoznacznie stwierdzić, kim był właściciel tego średniej wielkości skarbu – mieszkańcem wyspy czy może kupcem przybyłym tu w celach biznesowych.  

„To wspaniałe odkrycie, które pomaga nam lepiej zrozumieć zaskakująco złożoną gospodarkę epoki wikingów na Wyspie Man i wokół Morza Irlandzkiego” dodaje dr Kristin Bornholdt-Collins. Struktura skarbu odzwierciedla przepływ srebra w latach 20. i 30. XI stulecia nie tylko na podanym przez nią obszarze – wskazuje także na jego powiązania dalekosiężne z terytoriami duńskimi, norweskimi i niemieckimi.  

Dalsze szczegółowe badania obejmą m. in. porównanie z podobnie datowanym, ale znacznie zasobniejszym, bo zawierającym m.in. 465 srebrnych monet (!), skarbem odkrytym w 2003 r. w Glanfaba w zachodniej części Wyspy Man. Tymczasem skarb wykryty i zgłoszony przez Kath Giles w kwietniu 2021 r. został udostępniony publiczności 14 lipca 2021 r. w Manx Museum. Następnie zostanie wysłany do niezależnej komisji działającej przy British Museum, która udzieli porad w zakresie jego konserwacji, ale też wyceni jego wartość. Zgodnie bowiem z ustawą o skarbach obowiązującą na Wyspie Man od 2017 r. jeśli znalezisko zostanie uznane za skarb, wówczas nagroda pieniężna wypłacana jest znalazcy oraz właścicielowi ziemi, na której doszło do odkrycia.

________________
Ewelina Siemianowska (ur. 1981) historyk i archeolog, oba kierunki ukończyła na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Interesuje się wczesnym średniowieczem, w tym zwłaszcza osadnictwem i komunikacją, którym poświęciła szereg artykułów naukowych. Jest redaktorem portalu wczesneśredniowiecze.pl.